Niedojrzałość jako powód do stwierdzenia nieważności małżeństwa

W każdym procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa badane są podstawy ewentualnej nieważności. Przesłanki nieważności małżeństwa (podstawy prawne) dzielimy na 3 kategorie: przeszkody małżeńskie, wady zgody małżeńskiej i brak zachowania formy kanonicznej.

Analizując pierwszą kategorię wyróżniamy, aż dwanaście przeszkód małżeńskich:

1) przeszkoda wieku;
2) niemocy płciowej;
3) węzła małżeńskiego;
4) różnej religii;
5) święceń;
6) ślubu czystości;
7) uprowadzenia;
8) występku;
9) pokrewieństwa;
10) powinowactwa;
11) przyzwoitości publicznej;
12) pokrewieństwa prawnego.

Część powyżej wskazanych przeszkód mają swoje odzwierciedlenie w prawie świeckim, m.in. przeszkoda wieku, węzła małżeńskiego, pokrewieństwa, powinowactwa, choć mają inne zakres, np. wymagany wiek.

Wady zgody małżeńskiej a niedojrzałość?

Znacząca część procesów o stwierdzenie nieważności małżeństwa opiera się na drugiej kategorii – wady zgody małżeńskiej. Do niej zaliczamy, m.in. niezdolność konsensualną, którą to dzielimy na brak wystarczającego używania rozumu, poważny brak rozeznania oceniającego oraz niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej1, wszystko to określane jest jako niedojrzałość.

Kanon 1095 n. 3 KPK stanowi, że „niezdolni do zawarcia małżeństwa są Ci, którzy z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich2”. Niedojrzałość emocjonalna, może zostać uznana jako powód stwierdzenia nieważności małżeństwa. Jakie są objawy niedojrzałości: m.in. różnica między wiekiem faktycznym a mentalnym, niestabilność emocjonalna, brak poczucia odpowiedzialności za siebie i rodzinę, brak dojrzałości emocjonalnej, niestabilność moralna i etyczna. Osoby niedojrzałe nie są w stanie stworzyć prawidłowo funkcjonującej wspólnoty małżeńskiej, ponieważ działają one najczęściej pod wpływem chwili, impulsu, zaniedbywanie obowiązków domowych, bezczynność itp.

Jakie są przyczyny występowania niedojrzałości?

Pierwszą podstawową przyczyną są złe wzorce występujące w rodzinie danej osoby, m.in. alkoholizm ojca lub matki, zdrady w rodzinie, niemoralne prowadzenie się członków rodziny lub inne patologie, które znacząco wypływają na prawidłowy rozwój osobowości dziecka. Kolejną przyczyną może być wychowanie w rodzinie niepełnej lub tzw. „wychowanie wadliwe”3. Przykładami takie zachowania są: uleganie i pobłażanie dziecku, uzależnienie dziecka od rodzica, rozpieszczanie dziecka. Ważną kwestią jest również występowanie chorób psychicznych w rodzinie. Wychowywanie dziecka w nieprawidłowo funkcjonujących rodzinach, w jakimś stopniu przyczynia się do hamowania procesów dojrzewania, bywa często toksycznym źródłem złych doświadczeń. Ważne potrzeby, niezaspokojone we wcześniejszych okresach życia, mimo upływu lat nadal koncentrują uwagę i energię danej osoby oraz skłaniają dorosłego już człowieka do odtwarzania dziecięcych zachowań i przyswojonych postaw4.

Innymi źródłami niedojrzałości należy uznać choroby psychiczne samej osoby, np. schizofrenię, epilepsję, nerwicę oraz zaburzenia psychoseksualne, np. homoseksualizm, nimfomanię, transseksualizm. Przy tego typu procesach brane są pod uwagę również różnego rodzaju uzależnienia, np. alkoholizm, narkomania, lekomania, hazard, uzależnienie od gier komputerowych i internetu, itp.

Adwokat w procesie z tytuły niedojrzałości?

W procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa z kanonu 1095 n. 3 KPK należy udowodnić niezbicie, tak aby sędziowie orzekający osiągnęli pewność moralną przy wydawaniu wyroku. Zadaniem adwokata kościelnego jest zebranie materiałów i udowodnienie niedojrzałości jednej ze stron, która uniemożliwiała stworzenie prawidłowej wspólnoty małżeńskiej już przed zawarciem związku małżeńskiego.

1 B. A. Dullek, Podstawy (przesłanki, powody) nieważności małżeństwa, 2020, zob: Podstawy (przesłanki, powody) nieważności małżeństwa – Infor.pl.
2 Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus (25.01.1983), AAS 75 (1983), pars II, s. 1-317; tekst polski: Kodeks Prawa Kanonicznego, przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Pallottinum, Poznań 1984.
3 M. Ziemska, Postawy rodzicielskie, Warszawa 1973, s. 31-66. Zob. M. Ziemska, Rodzina i dziecko, Warszawa 1980.
4 Zob. M. Bereźnicka, Wychowanie dziecka we współczesnej rodzinie, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2014.